Polska Izba Gospodarki Odpadami w opinii do projektu ?Mapy drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym?, adresowanej do Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii, poparła kluczowe założenia i cele procedowanego obecnie w Parlamencie Europejskim pakietu GOZ-u.
W nowym modelu gospodarczym ważną rolę odgrywać będzie gospodarowanie odpadami, chociaż fundamentem zrównoważonej, niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gospodarki powinno być przede wszystkim zapobieganie powstawaniu odpadów oraz ich przygotowanie do ponownego użycia. Potrzebujemy bowiem przede wszystkim trwalszych i nadających się do naprawy i recyklingu produktów. Wiąże się to z koniecznością ścisłej współpracy, na każdym etapie projektowania i ?życia? produktu, pomiędzy podmiotami projektującymi produkty, producentami, przedsiębiorcami wprowadzającymi je na rynek, odbierającymi odpady lub zużyte produkty oraz recyklerami.
Liczne zagrożenia
PIGO w swej opinii zwraca uwagę, że realizacja założeń i celów GOZ-u, w wymiarze zarówno krajowym, jak i wspólnotowym, wiąże się jednak w praktyce z licznymi zagrożeniami, które zapewne będą powodować konieczność korekty przyjętych założeń. Założenia GOZ-u nie uwzględniają na obecnym etapie w dostatecznym stopniu dynamiki i zmian na rynku, np. załamania w ostatnich miesiącach międzynarodowego rynku na surowce wtórne spowodowanego wprowadzeniem przez Chiny zakazu importu surowców pochodzenia odpadowego. Trzeba także mieć na uwadze, że proces recyklingu jest uzasadniony jedynie w przypadku, gdy wytwarzany surowiec znajduje zbyt i dalsze wykorzystanie, a liczba cykli wykorzystania odpadów w procesie recyklingu (np. tworzyw sztucznych, papieru) jest mocno ograniczona. Nawet przy zastosowaniu najbardziej zaawansowanych systemów selektywnego zbierania i recyklingu odpadów istotną rolę w GOZ-ie musi więc odgrywać odzysk energii z odpadów resztkowych, nienadających się do przetwarzania. Konieczność modernizacji w Polsce systemów ciepłowniczych opartych na przestarzałych technologiach i pilna potrzeba dostosowania ich do nowych standardów emisyjnych dyrektywy IED uzasadnia więc modernizację tych systemów z wykorzystaniem technologii zagospodarowania i odzysku energii z odpadów resztkowych. Rozwiązania takie przyczynią się także wydatnie do poprawy jakości powietrza w polskich miastach. Coraz poważniejszymi problemami są brak popytu na rynku na produkty z recyklingu oraz mocno ograniczone moce przetwórcze instalacji recyklingowych w wymiarze zarówno krajowym, jak i europejskim.
Dla rozwoju nowoczesnych i innowacyjnych technologii gospodarowania odpadami niezbędna jest informatyzacja i digitalizacja tego sektora gospodarki. Wprowadzenie internetowej Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami powinno służyć m.in. obiektywnemu oraz wiarygodnemu oszacowaniu ilości odpadów/surowców, budowaniu odpowiedniej infrastruktury do ich przetwarzania a także powiązaniu wysokości opłat za gospodarowanie odpadami z faktyczną ilością odpadów wytwarzanych przez mieszkańców.
Filary GOZ-u
W uwagach szczegółowych PIGO podkreśla, że w związku z planowanym stworzeniem dedykowanej platformy rynku na surowce wtórne zasadne jest uproszczenie procedury transgranicznego przemieszczania niektórych rodzajów odpadów innych niż niebezpieczne, np. odpadów opakowań wielomateriałowych.
Jednym z filarów GOZ-u musi być rozszerzona odpowiedzialność producenta. W tym zakresie PIGO postuluje m.in. stworzenie w ramach Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami odrębnego modułu dedykowanego podmiotom gospodarującym opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, który umożliwiałby tworzenie, gromadzenie, analizę i weryfikację dokumentów dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych. Podmiotem koordynującym i nadzorującym system gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi powinien być ?regulator państwowy? ? GIOŚ. Organizacje odzysku opakowań powinny obligatoryjnie i bezpośrednio dofinansowywać przedsiębiorców pozyskujących odpady opakowaniowe pochodzące z gospodarstw domowych. Konieczne jest także urealnienie stawek opłat dla podmiotów wprowadzających produkty w opakowaniach na rynek krajowy poprzez uwzględnienie rzeczywistych/realnych kosztów odbioru, transportu, sortowania i przetwarzania poszczególnych rodzajów odpadów.
Propozycje Izby
W zakresie odpadów komunalnych PIGO proponuje wprowadzenie obligatoryjnej, ustawowej (kwotowej lub procentowej) różnicy pomiędzy stawką opłaty za odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych segregowanych oraz zmieszanych. Powinno to stanowić skuteczny instrument ekonomiczny, motywujący właścicieli nieruchomości do segregacji odpadów komunalnych. Zasadne wydaje się również ustawowe wprowadzenie kar administracyjnych dla właścicieli nieruchomości za niesegregowanie odpadów. Izba postuluje także uproszczenie procedur uzyskania decyzji administracyjnych pozwalających na bezpośrednie zagospodarowywanie odpadów przez ich wytwórcę, np. zwolnienie z konieczności uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla przetwarzania odpadów (m.in. poprzez kompostowanie) do 250 Mg rocznie, a także umożliwienie wytwórcom odpadów (zarówno komunalnych, jak i innych biodegradowalnych) ich przetwarzania bezpośrednio po wytworzeniu, co znacząco poprawiłoby jakość pozostałych odpadów surowcowych, w tym opakowaniowych.
W zakresie nowych modeli biznesowych w GOZ-ie PIGO proponuje m.in. rozważenie powrotu do rozwiązań sprzed 2003 roku, tj. procentowego zwolnienia w podatku dochodowym, proporcjonalnie do procentu wykorzystywanych w procesie produkcyjnym surowców wtórnych. Zasadne wydawałoby się także rozważenie zniesienia podatku VAT na surowce odzyskane, gdyż ? jak sama nazwa wskazuje ? podatek od wartości dodanej nie powinien być nakładany na wartość odzyskaną.
Budowanie gospodarki w modelu GOZ, w opinii PIGO, nie musi i nie powinno obciążać finansowo sektora publicznego. W szerszym niż dotychczas zakresie powinna być więc stosowana formuła partnerstwa publiczno-prywatnego, w szczególności przy realizacji inwestycji infrastrukturalnych w gospodarce odpadami, która pozwala na właściwą alokację ryzyk oraz długoterminową przewidywalność kosztów.
Dariusz Matlak
prezes Zarządu Polskiej Izby Gospodarki Odpadami
