Założenia do nowelizacji ustaw zaostrzających kary za przestępstwa środowiskowe

26.07.2021 Na dzisiejszej konferencji prasowej Pana Ministra Jacka Ozdoby poświęconej nielegalnemu, transgranicznemu transportowi odpadów do Polski z Niemiec poinformowano o opublikowaniu założeń do projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej.

Czytaj więcej: komunikat z konferencji prasowej Pana Jacka Ozdoby Sekretarza Stanu w MKiŚ 

Wykaz prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów

Numer projektu UD258
Tytuł Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej
Rodzaj dokumentu projekty ustaw
Informacje o przyczynach i potrzebie wprowadzenia rozwiązań planowanych w projekcie Celem projektowanej regulacji jest zmiana granic ustawowego zagrożenia za wykroczenia i przestępstwa przeciwko środowisku. Projektodawca dąży do ochrony środowiska naturalnego przed szkodliwymi działaniami, spełniającymi znamiona przestępstw lub wykroczeń przeciwko środowisku. Praktyka stosowania dotychczas obowiązującego prawa pokazuje, iż obecne sankcje karne są niewystarczające, w związku z tym należy dokonać zmiany przepisów. Reakcja karna powinna odpowiadać stopniowi społecznej szkodliwości czynu, zawinienia oraz rzeczywistym względom prewencji ogólnej i indywidualnej. Poprzez zaproponowaną nowelizację projektodawca dąży do wyeliminowania niedoskonałości aktualnych regulacji prawnych.
Aktualne brzmienie art. 182, 183 § 1, 184 § 1, 185 i art. 186 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. ? Kodeks karny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1444, 1517 oraz z 2021 r. poz. 1023), dalej: ?kk?, stanowi wynik implementacji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2008/99/WE z 19.11.2008 r. w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne (Dz.Urz.UE.L 2008 Nr 328, str. 28) ? por. ustawa z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie ustawy ? Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 549). Zgodnie z art. 5 tej dyrektywy ?Państwa członkowskie przyjmują niezbędne środki w celu zapewnienia, by przestępstwa, o których mowa w art. 3 i 4, podlegały skutecznym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym.?.
Proponowane zmiany są reakcją na widoczny w ostatnich latach wzrost liczby przestępstw przeciwko środowisku. Zgodnie z informacjami na stronie internetowej Komendy Głównej Policji (https://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko-3; dostęp: 19.07.2021 r.):
1. w przypadku art. 181 kk w ostatnich latach liczba postępowań wszczętych utrzymuje się na stałym poziomie (2017 r. ? 106, 2018 r. ? 67, 2019 r. ? 60, 2020 r. – 72), wzrosła liczba przestępstw stwierdzonych (2017 r. ? 19, 2018 r. ? 14, 2019 r. ? 22, 2020 r. ? 33) oraz wzrosła liczba przestępstw wykrytych (2017 r. ? 5, 2018 r. ? 6, 2019 r. ? 4, 2020 r. – 9);
2. w przypadku art. 182 kk w ostatnich latach wzrosła liczba postępowań wszczętych (2017 r. ? 111, 2018 r. ? 129, 2019 r. ? 134, 2020 r. ? 169), liczba przestępstw stwierdzonych (2017 r. ? 22, 2018 r. ? 31, 2019 r. ? 29, 2020 r. ? 35) oraz liczba przestępstw wykrytych (2017 r. ? 7, 2018 r. ? 15, 2019 r. ? 14, 2020 r. ? 10);
3. w przypadku art. 183 kk w ostatnich latach wzrosła liczba postępowań wszczętych (2017 r. ? 249, 2018 r. ? 345, 2019 r. ? 412, 2020 r. ? 454), liczba przestępstw stwierdzonych (2017 r. ? 51, 2018 r. ? 94, 2019 r. ? 167, 2020 r. ? 352) oraz liczba przestępstw wykrytych (2017 r. ? 28, 2018 r. ? 70, 2019 r. ? 109, 2020 r. ? 287);
4. w przypadku art. 184 kk w ostatnich latach wzrosła liczba postępowań wszczętych (2017 r. ? 0, 2018 r. ? 4, 2019 r. ? 4, 2020 r. ? 3), liczba przestępstw stwierdzonych (2017 r. ? 0, 2018 r. ? 0, 2019 r. ? 2, 2020 r. ? 1), a liczba przestępstw wykrytych utrzymuje się na stałym poziomie (2017 r. ? 0, 2018 r. ? 0, 2019 r. ? 0, 2020 r. ? 0);
5. w przypadku art. 185 kk w ostatnich latach wzrosła liczba postępowań wszczętych (2017 r. ? 0, 2018 r. ? 1, 2019 r. ? 0, 2020 r. ? 0), liczba przestępstw stwierdzonych (2017 r. ? 0, 2018 r. ? 1, 2019 r. ? 1, 2020 r. ? 0) oraz liczba przestępstw wykrytych (2017 r. ? 0, 2018 r. ? 1, 2019 r. ? 1, 2020 r. ? 0);
6. w przypadku art. 186 kk w ostatnich latach wzrosła liczba postępowań wszczętych (2017 r. ? 11, 2018 r. ? 14, 2019 r. ? 12, 2020 r. ? 15), liczba przestępstw stwierdzonych (2017 r. ? 8, 2018 r. ? 5, 2019 r. ? 8, 2020 r. ? 9) oraz liczba przestępstw wykrytych (2017 r. ? 7, 2018 r. ? 5, 2019 r. ? 8, 2020 r. ? 6).
W ostatnich latach jest widoczna tendencja wzrostowa liczby pożarów miejsc gromadzenia odpadów. W całej Polsce w 2012 r. było 75 pożarów, w 2013 r. 82 pożary, w 2014 r. 88 pożarów, w 2015 r. 126 pożarów, w 2016 r. 117 pożarów, w 2017 r. 132 pożary, w 2018 r. 243 pożary, a w 2019 r. 177 pożarów. Najwięcej pożarów miejsc gromadzenia odpadów w 2019 r. było w województwach: lubuskim (34 pożary), mazowieckim (29 pożarów) i lubelskim (25 pożarów) (źródło: Ochrona środowiska 2020, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2020, s. 161-162).
W judykaturze trafnie podkreśla się, iż celem regulacji, określonej w art. 182 kk (podobnie jak i pozostałych przepisów zawartych w rozdziale XXII Kodeksu karnego), jest zapewnienie ? i to w możliwie najszerszym wymiarze ? ochrony przed zanieczyszczeniami i promieniowaniem trzech podstawowych elementów środowiska: wody, powietrza i powierzchni ziemi (?) przepis art. 182 k.k. jest przejawem realizacji obowiązków nałożonych przez art. 74 Konstytucji RP na władzę publiczną w zakresie prowadzenia takiej polityki, która zapewnia bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2015 r., sygn. akt V KK 361/14). W tym miejscu należy podkreślić, że wyrażona w art. 2 § 1 kpk zasada trafnej reakcji karnej – tak jak to się podnosi w literaturze (por. M. Cieślak: Polska procedura karna, Warszawa 1984, s. 213-214) – sprowadza się w istocie do wymogu respektowania nakazu, aby nikt niewinny nie poniósł odpowiedzialności, by nie była ona ani większą ani mniejszą niż na to zasłużył i aby nikt winny jej nie uszedł (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2009 r., sygn. akt III KK 245/08). Proponowane zmiany w przepisach mają na celu realizację zasad, wyrażonych w przytoczonych orzeczeniach Sądu Najwyższego.
Istota rozwiązań ujętych w projekcie Proponuje się zmianę art. 47 § 2 kk, polegającą na wprowadzeniu, w przypadku skazania sprawcy za przestępstwo przeciwko środowisku, obligatoryjnego orzekania przez sąd nawiązki w wysokości od 10 000 do 10 000 000 złotych na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Dotkliwym problemem dla budżetu państwa oraz samorządów jest ponoszenie kosztów utylizacji porzuconych odpadów. Niejednokrotnie obciążenia te wynoszą kilkadziesiąt milionów złotych (np. usunięcie odpadów nagromadzonych nielegalnie na terenie Gorlic to 48 870 000,00 zł). Dlatego wśród proponowanych zmian jest nałożenie na sprawców przestępstw środowiskowych obligatoryjnego obowiązku wypłacenia nawiązki na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w kwocie do 10 000 000 złotych. Środki posłużą nie tylko do usuwania skutków działalności przestępczej, ale także zasilą programy mające na celu poprawę jakości powietrza w Polce.
Warto zaznaczyć, że obligatoryjna nawiązka będzie miała zastosowanie także do przestępstw z narażenia. Rozwiązanie to spełnia oczekiwania społeczne odnośnie do polityki kryminalnej względem przestępców środowiskowych. Prof. J. Makarewicz trafnie zauważył, iż Prawo to wola społeczeństwa, a nie wola Rządu albo choćby elity społecznej, rozsądny ustawodawca nie narzuca społeczeństwu takiego prawa, którego większość społeczeństwa nie chce lub nie rozumie. Kto postępuje inaczej, ten naraża się albo na stworzenie ustawy papierowej, albo na bojkot ustawy, albo na nieustanne konflikty między społeczeństwem a organami władzy wykonawczej (J. Makarewicz, Prawo małżeńskie i polska rzeczywistość. Ustęp z mowy wypowiedzianej w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej w marcu 1932 r., w: R. Longchamps, A. Till (red.), Przegląd Prawa i Administracji im. Ernesta Tilla, R. 57, 1932, nr 1, s. 178).
Ponadto zakłada się inny wymiar kary pozbawienia wolności za czyn polegający na niszczeniu albo uszkadzaniu na terenie objętym ochroną roślin lub zwierząt powodującym istotną szkodę, tj. czyn określony w art. 181 § 2 kk. Zgodnie z projektem będzie on zagrożony m.in. karą pozbawienia wolności od roku do lat 5.
Oprócz tego nowelizacja obejmuje również zmianę art. 182 kk. Przepis ten penalizuje zanieczyszczenie wody, powietrza lub powierzchni ziemi substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach (art. 182 § 1 kk). Zmiana wprowadza nowe granice ustawowego zagrożenia ? od roku do 10 lat. Proponuje się również podwyższenie do 5 lat wysokość kary pozbawienia wolności, którą można orzec wobec sprawcy tego czynu, działającego nieumyślnie (art. 182 § 2 kk). Ponadto zwiększono dolną i górną granicę ustawowego zagrożenia w przypadku gdy czyn określony w art. 182 § 1 został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie (art. 182 § 3 kk). Nowa sankcja wynosi od 2 do lat 10 pozbawienia wolności. Oprócz tego wprowadzono surowszą karę za nieumyślne działanie sprawcy czynu, określonego w § 3 (art. 182 § 4 kk). Odtąd sprawca podlega karze pozbawienia wolności do lat 5.
Projekt zawiera również nowe granice ustawowego zagrożenia dla czynów określonych w art. 183. Przepis ten sankcjonuje m.in. niezgodne z prawem składowanie, usuwanie, przetwarzanie, odzysk, unieszkodliwianie i transport odpadów, które może zagrażać życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza, powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym (art. 183 § 1 kk). Obecnie za opisany czyn kk przewiduje karę pozbawienia wolności w granicach od 3 miesięcy do lat 5. Proponowana zmiana będzie polegała na zwiększeniu dolnej i górnej granicy ustawowego zagrożenia, polegającej na wprowadzeniu kary pozbawienia wolności w przedziale od roku do 10 lat. Aktualna sankcja za przywożenie z zagranicy lub wywożenie za granicę bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom odpadów niebezpiecznych to kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8 (art. 183 § 5 kk). Proponowana zmian zaostrza kary w tym zakresie zwiększając dolną i górną granicę ustawowego zagrożenia, która będzie wynosić od lat 2 do lat 12 pozbawienia wolności. Jednocześnie w art. 183 § 6 kk określono nowe granice ustawowego zagrożenia kary za ww. czyny popełnione poprzez nieumyślne działania sprawcy, tj. wskazano że tego rodzaju czyny zabronione mogą podlegać każe pozbawienia wolności do lat 5 (obecne brzmienie kk wskazuję jako granice kary 2 lata).
Nowelizowany jest także art. 185 kk, obejmujący typ kwalifikowany przestępstw, wskazanych we wcześniejszych przepisach (tj. art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2), których następstwem jest:
1. zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi (art. 185 § 1 kk). Obecnie sprawca takiego czynu podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. Nowelizacja zwiększa dolną i górną granicę ustawowego zagrożenia. Sprawca będzie odtąd podlegać karze pozbawienia wolności od lat 2 do lat 10;
2. ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka (art. 185 § 2 kk). Obecnie sprawca takiego czynu podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Nowelizacja zwiększa granice ustawowego zagrożenia. Sprawca będzie odtąd podlegać karze pozbawienia wolności od 2 lat do lat 12;
3. śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób (art. 185 § 3 kk). Obecnie sprawca takiego czynu podlega karze pozbawienia wolności od 2 lat do 12. Nowelizacja zwiększa granice ustawowego zagrożenia. Sprawca będzie odtąd podlegać karze pozbawienia wolności od 2 lat do lat 15.
Warto w tym miejscu wskazać, że np. w art. 118 § 1 kk za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu osoby należącej do wyniszczanej grupy narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub grupy o określonym światopoglądzie przewidziano karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karę 25 lat pozbawienia wolności albo karę dożywotniego pozbawienia wolności. Ustawodawca dąży do uniknięcia sytuacji, gdy w danym stanie faktycznym sąd nie będzie miał możliwości wymierzyć adekwatnej kary za dane przestępstwo. Na brak odpowiednich przepisów środowiskowych zwracano już uwagę w trakcie procesu odpowiedzialnych za katastrofę elektrowni w Czarnobylu (por. W. Siwiński, Czernobyl. Od katastrofy do procesu, wyd. Iskry, Warszawa 1989, s. 231-248).
Nowelizacja obejmuje również art. 186 § 1 kk. Proponuje się zwiększenie górnej granicy ustawowego zagrożenia do 5 lat pozbawienia wolności dla osoby, która wbrew obowiązkowi nie utrzymuje w należytym stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym.
Zwiększenie dolnej granicy ustawowego zagrożenia za ww. czyny, spełniające znamiona przestępstw przeciwko środowisku, ma za zadanie uniemożliwienie zastosowania art. 69 § 1 kk, zgodnie z którym sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Natomiast zwiększenie górnej granicy ustawowego zagrożenia ww. przestępstw przeciwko środowisku spowoduje, że w przypadku przestępstw przeciwko środowisku nie będą miały zastosowania:
1. art. 37a § 1 kk: Jeżeli przestępstwo jest zagrożone tylko karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 8 lat, a wymierzona za nie kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza od roku, sąd może zamiast tej kary orzec karę ograniczenia wolności nie niższą od 3 miesięcy albo grzywnę nie niższą od 100 stawek dziennych, jeżeli równocześnie orzeka środek karny, środek kompensacyjny lub przepadek;
2. art. 59 kk: Jeżeli przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat albo karą łagodniejszego rodzaju i społeczna szkodliwość czynu nie jest znaczna, sąd może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli orzeka jednocześnie środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, a cele kary zostaną w ten sposób spełnione;
3. art. 66 kk: § 1. Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy niekaranego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.
§ 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.
Oprócz tego planuje się dodanie po art. 188 kk nowego art. 188a: Art. 188a. § 1. Wobec sprawcy przestępstwa określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2, który dobrowolnie naprawił szkodę w całości, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. § 2. Wobec sprawcy przestępstwa wymienionego w § 1, który dobrowolnie naprawił szkodę w znacznej części, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Zmiana ta, wprowadzająca rozwiązanie analogiczne do przewidzianego w art. 295 kk oraz niemieckiego i austriackiego kodeksu karnego, ma na celu umożliwienie sądowi przy orzekaniu o karze uwzględnienia w pełni znamion strony przedmiotowej czynów zabronionych, określonych w art. 181-185. W judykaturze trafnie podkreśla się, iż dla zastosowania przez sąd art. 295 k.k. nie ma znaczenia fakt, kiedy sprawca przestępstwa wymienionego w tym przepisie naprawił szkodę ? jeszcze przed wszczęciem postępowania karnego czy też dopiero w czasie jego trwania (nawet w toku rozprawy głównej), natomiast jest istotne, czy uczynił to ?dobrowolnie?, czyli w wyniku własnej swobodnej decyzji (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2002 r., WA 6/02, OSNKW 2002, z. 7-8, poz. 57).
W ustawie z dnia 20 maja 1971 r. ? Kodeks wykroczeń (Dz. U. z 2021 r. poz. 281, 720 i 1023), dalej: ?Kodeks wykroczeń?, proponuje się uzupełnić katalog kar za czyn określony w art. 82 § 3 Kodeksu wykroczeń, tj. rozniecanie ognia, poza miejscami wyznaczonymi do tego celu, na terenie lasu, na terenach śródleśnych, na obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, jak również w odległości do 100 m od nich albo palenie tytoniu, z wyjątkiem miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi o ograniczenie wolności. Orzeczenie tej kary, według art. 20 § 2 pkt 2 Kodeksu wykroczeń, będzie skutkowało dla ukaranego obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Zgodnie z dodanym do art. 82 Kodeksu wykroczeń § 3a w przypadku ukarania za to wykroczenie konieczne będzie również przywrócenie przez ukaranego stanu poprzedniego. Jest to rozwiązanie analogiczne do omówionych poniżej zmian ustawy o ochronie przyrody.
Oprócz tego zmieniono art. 154 § 2 Kodeksu wykroczeń, podwyższając karę grzywny za zaśmiecanie gruntów polnych. Zmiany te wynikają z napływających sygnałów o zwiększonej liczbie zaśmiecania miejsc publicznych i mają na celu zmniejszenie zaśmiecania miejsc publicznych.
Ponadto proponuje się nowelizację art. 162 § 1 i § 2 Kodeksu wykroczeń. Nowelizacja ta zakłada wprowadzenie kary ograniczenia wolności za zaśmiecanie lasu albo składowanie w lesie odpadów. Orzeczenie tej kary, według art. 20 § 2 pkt 2 Kodeksu wykroczeń, będzie skutkowało dla ukaranego obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Orzeczenie kary ograniczenia wolności za popełnienie wykroczenia, może skutkować nałożeniem obowiązku oczyszczenia lasu z pozostawionych przez siebie i inne osoby zanieczyszczeń w trakcie wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Uzupełnienie katalogu kar za wykroczenie zaśmiecania lasu i składowania w lesie odpadów o karę ograniczenia wolności, której wykonanie może polegać na oczyszczaniu lasu ze śmieci i odpadów, będzie miało funkcję prewencyjną i powinno skutkować zaniechaniem popełnienia takich wykroczeń w przyszłości. Ponadto proponuje się wprowadzić karę grzywny w kwocie od 500 do 5000 zł. Taka kara grzywny, ma na celu spowodowanie, że w przyszłości sprawca wykroczenia nie popełni go ponownie. Proponowane brzmienie art. 162 § 3 Kodeksu wykroczeń spowoduję, iż sprawca czynu będzie zobowiązany do przywrócenia, osobiście bądź za pomocą specjalistycznej firmy, do stanu sprzed popełnienia czynu tj. sprzed popełnienia wykroczenia polegającego na zaśmiecaniu lasu.
Warto w tym miejscu zaznaczyć, że objętość zebranych odpadów z terenów leśnych będących w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe oraz koszty związane z ich usunięciem w latach 2018-2020 wyniosły: 

Rok Zebrane śmieci w tys. m3 Koszt w mln zł
2018 109,0 19,2
2019 107,8 19,9
2020 91,0 18,6

Jak widać, są to liczby znaczące. W lasach pozostawiono dużą liczbę odpadów, a wysokie koszty ich usunięcia obciążają podatników.
Jednoczenie należy podkreślić, iż w ostatnich latach wzrasta liczba dzikich wysypisk śmieci. Zgodnie z danymi Komendy Głównej Policji, pochodzącymi z Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa, w 2018 r. ogółem było 5340 potwierdzonych zgłoszeń, w 2019 r. ogółem było 6830 potwierdzonych zgłoszeń, w 2020 r. ogółem było 9006 potwierdzonych zgłoszeń, a w okresie od 01.01.2021 r. do 30..06.2021 r. ogółem było 4587 potwierdzonych zgłoszeń. Łącznie w okresie od 01.01.2018 r. do 30.06.2021 r. ogółem było 25763 potwierdzonych zgłoszeń. Zmiany sankcji za wykroczenia są odpowiedzią na zaistniałą sytuację.
W ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2021 r. poz. 1098), poprzez dodanie art. 130a i jednoczesne uchylenie w art. 131 pkt 12, proponuje się uzupełnić katalog kar za wypalanie łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych, trzcinowisk lub szuwarów o karę ograniczenia wolności. Orzeczenie tej kary, zgodnie z art. 20 § 2 pkt 2 Kodeksu wykroczeń, dodatkowo będzie skutkowało dla ukaranego obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. W przypadku ukarania za to wykroczenie konieczne będzie również przywrócenie przez ukaranego stanu poprzedniego. Ponadto w dodanym art. 130a przewiduje się także podwyższenie górnej granicy grzywny do kwoty 30 000 złotych. Możliwość taką daje art. 24 § 1 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5 000 złotych, chyba że ustawa stanowi inaczej. Rozwiązanie takie już funkcjonuje w obrocie prawnym, tj. dla przykładu w ustawie z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2018). W dodanym art. 131b, w odniesieniu do tego samego wykroczenia, przewiduje się ponadto wprowadzenie nowej administracyjnej kary pieniężnej w wysokości do 30 000 złotych, która może być wymierzona przez właściwego ze względu na miejsce popełnienia wykroczenia regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Ma ona służyć zadośćuczynieniu za wyrządzone szkody oraz pozyskaniu środków na restytucję.
W ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2021 r. poz. 1070) proponuje się zmianę brzmienia art. 10b ust. 3 poprzez wyłączenia obowiązku okazywania legitymacji w przypadku prowadzenia czynności polegających na:
1) obserwowaniu i rejestrowaniu przy użyciu środków technicznych, w tym technik satelitarnych i bezzałogowych statków powietrznych, obrazu zdarzeń oraz dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom,
2) gromadzeniu i zabezpieczaniu dowodów popełnienia przestępstwa lub wykroczenia,
3) dokonywaniu oględzin pomieszczeń i innych miejsc.
Na konieczność znowelizowania art. 10b ust. 3 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska wpłynęły dotychczasowe doświadczenie IOŚ w zakresie wykonywania uprawnień z art. 10b ust. 2 tej ustawy. W obecnym brzemieniu ustawy, inspektorzy, w przypadku powzięcia uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstw lub wykroczeń przeciwko środowisku, mogą wykonywać szereg czynności wyłącznie po okazaniu legitymacji. Taki stan prawny ogranicza skuteczność Inspekcji Ochrony Środowiska w zakresie przeciwdziałania przestępstwom i wykroczeniom przeciwko środowisku, gdyż faktycznie uniemożliwia prowadzenie obserwacji, a co za tym idzie eliminuje możliwość gromadzenia materiału dowodowego dla potrzeb ewentualnego późniejszego zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa lub wniosku o ukaranie.
Ponadto proponuje się, aby w ustawie z dnia 21 października 2016 r. o umowie koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz. U. z 2021. r. poz. 541) w art. 32 w ust. 1 w pkt 1 dodać literę ?i? o następującym brzmieniu: ?i) przeciwko środowisku, o którym mowa w rozdziale XXII Kodeksu karnego?. W związku z tym w art. 32 w ust. 2 w pkt 2 w lit. a wykreślono fragment: ?przestępstwo przeciwko środowisku, o którym mowa w rozdziale XXII Kodeksu karnego?.
Proponowana zmiana zapewni wykluczenie z procesu udzielenia zamówienia przez podmioty publiczne przestępców środowiskowych. Zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisów wykluczenie z powodu popełnienia przestępstwa przeciwko środowisku jest możliwe, ale nie jest obligatoryjne, również w postępowaniach rozpisanych przez podmioty publiczne. Oznacza to, że każdorazowo konkretny zamawiający samodzielnie dokonuje oceny, czy godzi się na udzielenie zamówienia komuś, kto wcześniej złamał prawo, szkodząc tym samym środowisko. Taka regulacja, z punktu widzenia prawa ochrony środowiska, jest nie do zaakceptowania.
Przedstawione zmiany mają na celu prewencję ogólną i indywidualną oraz realizację konstytucyjnego obowiązku ochrony środowiska przez władze publiczne. Nowe sankcje karne będą w lepszym stopniu odpowiadać stopniowi społecznej szkodliwości czynu i zawinienia. Nowelizacja wyeliminuje niedoskonałości aktualnych regulacji prawnych. Zakłada się, że zmiana przepisów spowoduje spadek liczby popełnianych przestępstw i wykroczeń przeciwko środowisku, a co za tym idzie, zmniejszenie liczby spraw, prowadzonych przez organy ścigania i sądy.
W ustawie dodano także przepis przejściowy, zawierający przepisy przejściowe, odnoszące się do postępowań o zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz odwołań i skarg dotyczących tych postępowań. Zgodnie z art. 6 ustawy, zastosowanie mają przepisy dotychczasowe. Podobnie do umów koncesji na roboty budowlane lub usługi zawartych w następstwie postępowań o zawarcie umowy koncesji na roboty budowlane lub usługi wszczętych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.
Organ odpowiedzialny za opracowanie projektu MKiŚ Główny Inspektor Ochrony Środowiska
Osoba odpowiedzialna za opracowanie projektu Jacek Ozdoba Sekretarz Stanu w MKiŚ, Marek Chibowski ? p.o. Głównego Inspektora Ochrony Środowiska
Organ odpowiedzialny za przedłożenie projektu RM MKiŚ
Planowany termin przyjęcia projektu przez RM IV kwartał 2021 r.
Informacja o rezygnacji z prac nad projektem (z podaniem przyczyny) –

 

 

POWIĄZANE ARTYKUŁYWIĘCEJ OD AUTORA