PIGO apeluje o uznanie za niedozwolone klauzul przerzucających na wykonawców odpowiedzialność za poziomy recyklingu

Polska Izba Gospodarki Odpadami kontynuuje działania na rzecz racjonalnego i zgodnego z prawem kształtowania umów w systemie gospodarki odpadami. W dniu 21 sierpnia 2025 r. Izba wystąpiła do Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych z wnioskiem o uznanie za niedozwolone postanowień umownych, które przerzucają na wykonawców obowiązek osiągania poziomów recyklingu odpadów komunalnych oraz obciążają ich karami umownymi za brak realizacji tych celów.

Ochrona wykonawców przed nieuprawnionym przerzucaniem odpowiedzialności

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, obowiązek osiągania poziomów przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych spoczywa na gminach, a nie na wykonawcach usług odbioru i zagospodarowania odpadów. Tymczasem w praktyce w wielu postępowaniach przetargowych pojawiają się zapisy, które nakładają na wykonawców obowiązek osiągania określonych poziomów recyklingu lub przewidują dotkliwe kary finansowe za ich nieosiągnięcie.

Takie rozwiązania – jak wskazuje Izba – stanowią naruszenie art. 433 ustawy Prawo zamówień publicznych, gdyż przerzucają na wykonawcę odpowiedzialność, której nie może on faktycznie ponosić.

Potwierdzenie w orzecznictwie Krajowej Izby Odwoławczej

We wniosku skierowanym do Prezesa UZP PIGO przywołała liczne orzeczenia Krajowej Izby Odwoławczej, potwierdzające, że postanowienia umowne zobowiązujące wykonawców do osiągania poziomów recyklingu lub nakładające na nich kary umowne za brak ich realizacji są niezgodne z prawem i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

KIO wielokrotnie wskazywała, że:

• wykonawca nie ma realnego wpływu na jakość segregacji odpadów przez mieszkańców,
• nie może oddziaływać na działania edukacyjne czy kontrolne gminy,
• nie ma wpływu na zmiany przepisów prawa, w tym na metodologię obliczania poziomów recyklingu,
• a wprowadzenie systemu kaucyjnego dodatkowo ogranicza dostęp wykonawców do wartościowych frakcji odpadów (np. butelek PET, szkła czy puszek).

W wyrokach KIO z 2024 i 2025 r. (m.in. sygn. KIO 102/24, KIO 719/25, KIO 1081/25, KIO 3638/24) Izba jednoznacznie uznała, że narzucanie wykonawcom obowiązku osiągnięcia poziomów recyklingu, których gminy same nie są w stanie spełnić, stanowi świadczenie niemożliwe do wykonania i narusza przepisy ustawy Prawo zamówień publicznych oraz Kodeksu cywilnego.

Apel o wpisanie klauzul na listę niedozwolonych

Polska Izba Gospodarki Odpadami zwróciła się o wpisanie przykładowych klauzul umownych, stosowanych w postępowaniach przetargowych, na listę klauzul niedozwolonych, prowadzoną przez Prezesa UZP. Celem tego działania jest zapewnienie przejrzystości rynku zamówień publicznych i ochrona wykonawców przed ponoszeniem odpowiedzialności za obowiązki, które zgodnie z prawem spoczywają na gminach.

– Wykonawca nie może być karany za coś, na co nie ma wpływu. Obowiązek osiągania poziomów recyklingu należy do gmin, które dysponują odpowiednimi narzędziami – edukacyjnymi, kontrolnymi i organizacyjnymi – umożliwiającymi wpływ na jakość segregacji odpadów przez mieszkańców – podkreśla Dariusz Matlak, prezes Polskiej Izby Gospodarki Odpadami.

PIGO wskazuje, że właściwe ukształtowanie umów w gospodarce odpadami ma kluczowe znaczenie dla stabilności systemu, uczciwej konkurencji i zapewnienia realnych warunków realizacji usług.

Treść wniosku złożonego do Prezesa UZP dostępna jest tutaj (PDF)

Z treścią wcześniejszego stanowiska PIGO w sprawie poziomów recyklingu można zapoznać się tutaj.